علی خان به قلم استاد منصور نعیمی
نوشته زیر شرح حال علی خان است به قلم استاد بزرگوار منصور نعیمی . از ایشان سپاسگذارم که به ما افتخار دادند و در این کار با ما همراه بودند .
منصور نعیمی
علی حبیب زاده معروف به "علی خان" در ۱۶ شهرویور ۱۳۲۳ در بندرعباس به دنبا آمد .پدرش عبدالله به حرفه ی نانوایی مشغول بود که در آن زمان از شغل های معتبر به حساب می آمد . مادرش نیز آموزگار بودند که به روزگار خود از اعتبار برخوردار بوده و این مهم می باید در علی خان و دیگر فرزندان تاثیری مثبت و فرهنگی بر جای می نهاد .
حبیب زاده دوره ی ابتدایی را در مدارس جاوید و مشیردوانی بندرعباس سپری کرده و وارد دبیرستان می شود . در سالهای نوجوانی به اجرای نقش هایی در تئاتر دبیرستان جاوید می پرداخت . و با توجه به حضور ابراهیم منصفی و استعداد های خلاق وی ، علی خان از با منصفی بودن تجربه های بسیار خوبی اندوخت . هر چند که بعد ها با یکدیگر همدم شدند و شب ها و روزهای متوالی باهم گذراندند . در فیلم " برکه ی خشک" نیز با هم بازی داشتند . تجربه های ترانه سرایی و آشنایی با موسیقی را در محضر ابرهیم سپری کرده بود .رامی (ابراهیم منصفی) از یک سو ، موسیقی نوینی را آفرید که در سطح ایران جایگاه مناسبی از آن خود ساخت و از سوی دیگر علی خان ، موسیقی دیگری از "بندری" را پدپد آورد که به زمان خود از طرفداران زیادی برخوردار بود .
مدتی را در مجالس تفسیر و قرائت قرآن مجید شرکت می جست . و با توجه به صدای خوب وی ، تلاوت قرآن را با صدای خوش در مجالس و مساجد می خواند . در کودکی نیز که به مکتب می رفت .(مختب ملا گنویی) او خلیفه می بود . و آنگاه به خوانندگی ترانه و ترانه سرایی روی آورد . گروه موسیقی کلودنگ را پایه نهاده و سرپرستی آنرا عهده داشت . ترانه" روزگارُم چه سختن" از اولین کارهای او بود که بسیار مورد توجه مردم قرار گرفت وی را در زمره ی خوانندگان پر طرفدار قرار داد . حبیب زاده در مدتی اندک قریب به چهار سال موفق شد بیش از سی ترانه به وجود آورد . فهمت ببه بالا ، سَهَلَه سُهیلو ، اگریم روزه و ...از هواداران بیشتری برخوردار شدند . ویژگی کار حبیب زاده آن بود که عمدتا از آلات موسیقی بومی چون پی په ،دهل، کسر ، جفتی بهره می جست .
حبیب زاده پس از نصرک و ارسلان و منصفی ، چهارمین کسی است که در موسیقی رایج تغییر و تحول ایجاد نمود . و سیاق خاص خود را دنبال کرده که متفاوت از دیگران بود . به لحاظ انسجام گروه نوازندگی و همخوانی نیز در میان گروه های موجود ، از ترکیب بهتری برخوردار بود . در زمینه رقص "سرکنگی" نیز از مهارت بالایی برخوردار بود که این امر بیشتر او را به معروفیت رساند و حضورش در برنامه ها و شو های تلویزیونی باعث شد تا علی خان را بیشتر بر سر زبان بیاندازد .
حبیب زاده به لحاظ بازیگری از استعداد بالقوه ای برخوردار بود، قد و قواره فیزیک بدنی و انعطاف پذیری و انرژی کافی و صدای رسا که یک جا در او جمع بود ، می توانست در صورت تداوم ، او را در زمره ی بازیگران اکتور توانا به جامعه سینما و تئاتر ایران معرفی کند . که متاسفانه این مهم اتفاق نیفتاد .
علیرغم این مسائل، وی در چند فیلم کوتاه بازی خود را به نمایش گذارد از جمله در فیلم هایی از حسن بنی هاشمی فیلم ساز توانا و نام آور بندرعباس "برکه ی خشک " و " گردش در یک روز خوش آفتابی" .
و بعد از انقلاب ، متاسفانه ناخواسته تن به مهاجرت سپرده و فعالیت های وی در ایران متوقف ماند .
***
این نوشته در پی درخواست دوست عزیزی صورت گرفت . تا در سالگرد تولد حبیب زاده ۱۶شهریور به اطلاع دیگران رسد . شاید خود تلنگری شود تا علی خان حبیب زاده را به کوشش در زمینه موسیقی و بازیگری سوق دهد . هر چند که موارد تحریر شده از ذهن دور و دراز من از علی خان است و جای آن دارد که تحقیق و تتبع بیشتری در این راستا صورت پذیرد .
گزیده ای از موسیقی استاد حبیب زاده / سایت هرمزگان
این لینک ها قسمت هایی از موسیقی استاد حبیب زاده است که در سایت هرمزگان موجود است . با تشکر از سایت هرمزگان .
کلپ های تصویری از اجراهای سال گذشته در سوئد گرفته شده اند و کارهای صوتی هم از اجراهای بی نظیر و قدیمی استاد هستند .
علی حبیب زاده و درهای هویت فرهنگی بندرعباس / بهزاد حبیب زاده
بهزاد حبیب زاده
بی شک موسیقی جادوگر ترین هنرهاست . تصویرگر ماهر و نابی که در نهایت ظرافت تمام گوشه های حسی احوالات موجود پیچیده ای همچون انسان را در ارتباطی فوق العاده نزدیک و بی آلایش به تصویر میکشد که برای درک آن نیازی به مطالعه دقیق و ابزار خاص نمی باشد .
نواحی جغرافیایی و آب و هوای متفاوت ، نژاد ، ژنتیک و فرهنگ از جمله کلیدهای تعیین کننده محدوده و چهار چوب فرمی موسیقی و پدید آورنده سبک ها ی متنوع آن هستند .
در این تقسیم بندی موسیقی فولکوریک (Folklore) یا همان موسیقی ناب مردمی به دلیل خالص و غنی بودن از جایگاه ویژه و پر اهمیتی برخوردار است . موسیقی فولکور از نظر ریتم ، ضرب ، وزن ، ملودی ، نگارش زیر و بم ، بافت موسیقایی ، کلام و رهایی اصوات جادویی ، فرزند خالص فرهنگ مردم آن ناحیه است .
ریتم و صداهای کوبه ای در موسیقی آفریقا( که موسیقی فولکور بندرعباس ترکیبی ظریف از این موسیقی و موسیقی زندگی کنار دریا ست) بسیار شاخصند . این برجستگی نمایانگر ارتباط تنگا تنگ موسیقی و رقص دراین فرهنگ هاست . این نوع موسیقی گرایش به استفاده بارز از پلی ریتمهای پیچیده دارد و بطور معمول در این موسیقی الگوهای ریتمیک گوناگون و متعددی همزمان اجرا و بارها تکرار می شوند . هر یک از ساز ها با توجه به هویت خود ریتم خود را در پی می گیرد و آکسان هایی پدید می آورد که نسبت به دیگر خط های اجرایی خارج شنیده می شود. و مخاطب با هر کدام از این الگوها ریتمیک متعدد که خود انتخاب میکند لذت می برد و می رقصد . گوشه ای از انجام کار روزانه ( همچون فعالیت بالا کشیدن تور ماهیگیری ) میتواند نوعی رقص(حرکت هماهنگ با موسیقی ) باشد . همین عامل باعث فراگیری و محبوبیت موسیقی گرم ( موسیقی جنوبی ) میشود .
این موسیقی اغلب از نظر بافت بر خلاف بسیاری از فرهنگ های دیگر اغلب بافتی هوموفونیک یا پلی فونیک دارد و خط های متعدد آوازی ممکن است همزمان ملودی یکسانی را با زیر و بم های متفاوت بخوانند و گاه رشته ای از آکورد ها موازی پدید آورند.
علی حبیب زاده یکی از پایه گزاران موسیقی ساخت یافته فلکور بندرعباس است که با اجرای قوی کلام و با به خدمت گرفتن اجرای ملودی سازهای اصیل همچون عود ( بربط) و جفتی ( نوعی ساز بادی ) و ریتم های خلاق و ترکیبی سازهای کوبه ای نماینده دوره ای درخشان از تاریخ موسیقی جنوب ایران است که بعضی از آثار جاویدان وی هنوز مورد توجه خوانندگان و آهنگ سازان معاصر جهت ایده برداری و تنظیم ملودی های ناب بومی در ترکیب بندی می باشد .
اجرای زنده و همزمان سازها ، تفکیک نقاط فراز و فرود آهنگ ها ،تغییرات ظریف ریتم و کوک سازهای کوبه ای ، افزایش یا کاهش خفیف بعضی از نت ها ضمن حفظ تمیپو اصلی آهنگ ، خلاقیت در اجرای پر قدرت کلام و مفهوم فلسفی موسیقی جنوب از نکات برجسته ای است که حبیب زاده را نسبت به دیگر هنرمندان عرصه موسیقی متمایز می کند.
با نگاهی گذرا به ترانه های حبیب زاده و دقت در معانی و ساختار موسیقی آنها به کلیدی دست خواهیم یافت که گشاینده درهای هویت فرهنگی و آئینی مردم بندرعباس در آن بازه زمانی خاص است .
حبیب زاده از دید هم نسلانش
جعفر اوج هرمزی/ خواننده ،آهنگساز و نوازنده عود
جعفر اوج هرمزی
از حبیب زاده برایمان بگویید .
حبیب زاده الان سوئد است . چند سی دی از اجراهایش در آنجا را برایم فرستاده است. خدا شاهد است او بهترین خواننده استان بود . صدایش بسیار بالا است . یک روزی برای تمرین آمده بودند اداره فرهنگ و هنر بعد از تمرین چند تن از کارمندان همان اداره که نوازندگان حرفه ای سنتور و تار و ویولون بودند آمدند و گفتند جعفر این کبست ؟ ما می خواهیم با او همکاری کنیم . گفتم شما نمی توانید . از خود حبیب زاده هم پرسیدم گفت : نه ! و با همان عود و جفتی ادامه داد و موفق هم شد .
کدام آهنگش را بیشتر می پسندید ؟ تمام کارهایش را دوست دارم . ولی اگر بخواهم یکی را بگویم آهنگ لالایی اش را دوست دارم .
کدام شعر را ؟ شعر چیچکا، چون به ما بندری ها یادآوری می کند روزهای بچگی مان را .
امیدوارم همیشه زنده و سالم و تندرست باشد .
.................................
صالح سنگبر/ شاعر و ترانه سرا
صالح سنگبر
آقای سنگبر نظرتان در مورد کارهای حبیب زاده چیست ؟
کارهای حبیب زاده یک نوع ویژگی خاص خودش را دارد ./مکث/ نمی دانم شما می دانید یا نه ؟ من و آقای حبیب زاده با هم خیلی دوست بودیم .
.آقای حسن کریمی در محله شاه حسینی یک آرایشگاه داشت . بعضی وقت ها من و علی و حسن می رفتیم در پستوی همان آرایشگاه و شعر می خوانیدم . ترانه می خوانیدم . کار خواننده های آنزمان را تقلید می کردیم .
قبل از اینکه حبیب زاده کار حرفه ای را شروع کند ؟
بله اصلا قبل از وقتی که حسن کریمی کار حرفه ای را شروع کند . چون حسن زودتر کار حرفه ای را شروع کرد.
کارهای حبیب زاده به خاطر ریتم تند و هیجانی که داشت و همچنین استفاده از واژه های اصیل در این کارها زیبا . شنیدینی بود . یک سبک خاصی در موسیقی بندرعباس به وجود آورد و حق بزرگی به گردن موسیقی دارد . او قبل از اینکه خواننده شود تئاتریست بود . واقعا هنرمند بود . من ویژگی هنری در حبیب زاده زیاد دیده ام . واقعا زیبا می خواند . حنجره ی بسیاری قوی داشت .
.................................
حسین قدسی نژاد (کارلوس)/ خواننده گروه لیوا
کارلوس
جناب کارلوس و شما و علی خان دو قطب خوانندگی هرمزگان در آن زمان بودید که توانستید موسیقی بندرعباس و هرمزگان را به مردم ایران بشناسانید رقابت با علی خان چطور بود ؟
خب اول تولدش را تبریک می گویم.آرزو می کنم همیشه خوش و خرم باشد .
ما با هم رفیق بودم .رقابت ما در دو خط جداگانه بود او فلکور کار می کرد و ما پاپ و به هر حال هدف ما یکی بود و مثل یک خط موازی با هم پیش می رفتیم . درست است که ما یک کار نوین را اجرا می کردیم ولی موسیقی پاپ بندر یک تفاوت اساسی با دیگر پاپ هایی که در ایران رایج بود ، داشت . و آن اینکه ما از ریتم بندرعباس خارج نشدیم ، ما فقط سازها را تغییر دادیم .
توانایی حبیب زاده را در چه خلاصه می کنید ؟
او کار فولکوریک را به نحو احسن انجام می داد . بدون شک او استاد موسیقی فولکور بندر است . کار او حرف اول را در بندر می زند. صدای مردانه و رسایی داشت.علاوه بر اینکه اجرای او همراه با تحرک بود و این جذابیت و زیبایی کارش را بیشتر یم کرد .
علت ماندگاری کارهای حبیب زاده چیست ؟
ملودی و هارمونی شرایط بومی بندر را دارد . شاداب و دلنشین است .
و کدام کارش را شما بیشتر می پسندید ؟ خب یمبو سئنه بسیار زیباست . این کار را من هم خواندم .
فاطمه رضایی / خواننده ،ترانه سرا
فاطمه رضایی
خانم رضایی ! سخت است حرف از موسیقی هرمزگان باشد و سخنی از استاد حبیب زاده به میان نیاید .شما دلیل محبوبیت حبیب زاده را در چه می دانید ؟
حبیب زاده گرم می خواند . می رقصید . همه مردم لذت می بردند .همه به او علاقه داشتند .ترانه هایش معنی دار بود
.کدام یک از ترانه های حبیب زاده را بیشتر می پسندید ؟
من /فقط کمی مکث می کند / کتاب .توی انباروم توکردیدن
مریضم کتاب خاش هوند سلامتامبسی زود که همخوو رمیزوم
کتاب خاش هوند سلامتاین ترانه را از زبان کتاب می خواند که مهجور مانده . آن را در انبار ریخته اند و همخواب موریانه شده . می گوید مرا بردارید و بخوانید تا به فهم و ادب و خوبی برسید
.استاد علی حبیب زاده سالهاست که دور از دوستان و دوستدارانش در سوئد زندگی می کند ولی دوستانی هستند که می توانند حرفهای شما را به حبیب زاده برسانند . دوست داریدبه او چه بگویید؟
سلام مرا به حبیب زاده برسانید . حبیب زاده یادت به خیر . هر جا هستی تندرست باشی. انشاا.. هر چه زودتر به میهن خودمان بازگردی . حبیب زاده یادت به خیر ! یادش به خیر ،حسین وفادار عود می زد و ما می خواندیم و تمرین می کردیم . الله !/ با افسوس و تحسین
/.................................
علی رادمهر / آهنگساز و نوازنده عود از بندرخمیر
رادمهر
حبیب زاده موسیقی ما را زنده کرد . حبیب زاده تحرک است . حبیب زاده شور و شادی است .حبیب زاده پیام دارد . او خلاقیت خیلی بالایی داشت . شاید بچه های بندرعباس اطلاعات بیشتری در این باره داشته باشند ولی به نظر من بعد از دوستک و نصرک که دهل و کسر و موسیقی اصیل بندرعباسی داشت فراموش می شد ، حبیب زاده آمد این موسیقی را احیا و زنده کرد .باور کن که او خدمت بزرگی به موسیقی ما کرد . او سخت گیری زیادی روی نوازندگانش داشت . مثلا آقای وفادار که نوازنده عود بود و مچ دست راستش در اثر این سخت گیری ها بسیار قوی شده بود دست او بسیار قوی و تواناست
..................................
یوسف آرمین / نوازنده عود و ویولون
آرمین
علی حبیب زاده هنر را با تئاتر شروع کرد . هم نویسنده هم کارگردان و هم بازیگر بود . قبل از اینکه خوانندگی را شروع کند مطالعه داشت و انسان باسوادی بود . مسائل اجتماعی را خوب می دانست . درک خوبی از مشکلات مردم داشت . برای همین است که بیشتر ترانه هایش هم اجتماعی است . به عنوان مثال از زبان یک بیوه زن ،راجع به سرباز درباره ی عروس ، ماهیگیر و
...اکثر موفقیتش بر می گردد به اینکه در اغلب کارها شناخت اجتماعی دیده می شود .
کار آهنگ سازی و ترانه سرایی و خوانندگی را خودش انجام می داد . ملودی را با دهان برای نوازندگان آن زمان می زد و به انها نشان می داد که کدام نت ها را بکشند . در ریتم هم او یک ریتم دهل و کسر جدید روی کار آورد . ریتم آن زمان ریتم دهل کسر برای جفتی بود و نمی شد آن ریتم را با ساز عود نواخت ولی او ریتم دهل کسر را برای عود تنظیم کرد . اگر حبیب زاده این کار را نمی کرد جوانان نسل ما و بعد از ما دهل و کسر را فراموش می کردند .
از کارهای حبیب زاده این دو را بیشتر دوست دارم :
بندرعباس شهرومن مای فروشوم
، که از زبان یک ماهیگیر است .عروس با تور بهاره
هم بسیار زیباست . تصویر ساده و زیبایی از شروع یک زندگی دارد .